Een goeie kop koffie begint bij goeie koffiebonen. Uiteraard kun je vieze koffie zetten met kwalitatief goede bonen, maar een goeie kop koffie zetten met slechte bonen wordt wel heel lastig. Als je van lekkere koffie houdt, kies dan goeie bonen. En wie houdt er nu niet van een lekker kop koffie? Je drinkt ten slotte niet voor je plezier vieze koffie.
Wat is nu goeie koffie, wanneer heb je kwalitatief goede koffie? Deels kun je dat aan de prijs zien. Goeie koffie is duurder, een gulden regel. Aan de andere kant is het ook smaak afhankelijk, waardoor je goedkope koffie misschien wel heel lekker vindt. Tenslotte is ook niet elke goedkope wijn per definitie vies. Maar grofweg is een goede regel dat koffie die goedkoper is dan € 15,- per kilo, geen kwaliteitskoffie is.
Kwaliteitskoffie is duurder omdat het productieproces van kwaliteitskoffie meer tijd en aandacht kost. Er komt meer handwerk en mensenwerk aan te pas om kwaliteitsbonen te produceren. Ook de verzorging van koffiestruiken die goede koffie produceren kan arbeidsintensief zijn.
Een koffieboon is de pit van de bes die groeit aan de koffieplant. We noemen het een boon, maar dat is het eigenlijk niet. Het is de pit van een steenvrucht. Meestal groeien er twee pitten in een koffiebes, dat is ook de reden waarom er een platte kant aan de koffieboon zit. Met deze platte kant, groeien de twee pitten in de bes tegen elkaar aan. Als de bessen rijp zijn moeten deze geplukt worden, voordat ze op de grond vallen. Als ze op de grond vallen verrotten de bessen heel snel en dat proef je later in de koffieboon terug. Als een bes nog niet helemaal rijp is, is de smaak nog niet helemaal ontwikkeld en zijn de bonen nog niet helemaal volgroeit. Ze zijn dan kleiner dan hun rijpe broertjes en zusjes. Bessen moet je dus niet te vroeg plukken, maar ook niet te lang laten hangen.
In veel landen worden de bessen onder andere om die reden handmatig geplukt. De plukkers kunnen dan kiezen om alleen de rijpe bessen te plukken. Vaak gaan de plukkers in het oogstseizoen meerdere malen langs de struiken om alle bessen te oogsten. Als de plantage groot is, heeft men dus heel veel plukkers nodig om binnen een paar weken alle bessen te oogsten, voordat ze van de struiken vallen. Je kunt je voorstellen dat het handmatig plukken duurder is, dan dat men met een machine langs de struiken rijdt. Machinaal plukken gaat sneller, waardoor plantages groter kunnen zijn en het oogsten goedkoper is. Een nadeel is wel dat men alle bessen van de struiken afhaalt, letterlijk rijp en groen door elkaar heen.
Nadat de bessen geplukt zijn wordt in het productieproces dat dan volgt de pit uit de bes gehaald gedroogd, gesorteerd en verpakt. Ook hier geldt weer: er kan veel machinaal gedaan worden waardoor sneller grotere hoeveelheden verwerkt kunnen worden, wat goedkoper is, maar ook weer nadelig is voor de kwaliteit. Zo is het beter om de bessen en bonen op natuurlijke wijze te laten drogen, waardoor er meer smaken behouden blijven. Tijdens dat droogproces moeten de bessen en bonen regelmatig gekeerd worden, omdat er anders de kans bestaat dat er verrotting optreedt. Ook dit is weer handwerk (wel met een hark of bezem….). en het proces duurt langer dan in het geval er een droogtrommel gebruikt wordt.
En dan nog het sorteren van de bonen. Kwaliteitsbonen worden gesorteerd op gewicht en op maat. Deels kan dat heel goed machinaal gebeuren, maar ook hier geldt weer dat handwerk vaak nauwkeuriger werkt. En sommige selectieprocedures kan alleen handmatig. Bij goedkope koffie wordt dit proces deels overgeslagen of grof uitgevoerd, waardoor bonen van verschillende formaten (wat rijpe en minder rijpe bonen geweest zijn) niet gesorteerd worden, maar op één hoop gegooid worden. In een goed sorteerproces worden kleine, middelkleine en grote bonen van elkaar gescheiden. Ook worden de lichte en zware bonen van elkaar gescheiden. Lichte bonen zijn van mindere kwaliteit en vaak geldt dat ook voor de kleine bonen (omdat deze nog niet helemaal rijp waren toen ze geoogst werden).
Goedkope koffie bestaat vaak uit de bonen, die in een selectieproces “uitvallen” of te licht bevonden zijn…… Ook zit in goedkopere koffie vaak kleine en grote bonen door elkaar heen omdat ze geen of een eenvoudig sorteerproces hebben toegepast. Als de variatie tussen groot en klein te groot is, is het onmogelijk om tijdens het branden van de koffie een gelijkmatige branding te krijgen. De kleine bonen worden donkerder gebrand dan de grote, waardoor er geen gelijkmatig smaakprofiel te krijgen is.
Een enkele keer zit er maar één pit in een koffiebes. De pit is dan vrijwel helemaal rond. Deze koffiebonen worden P-Berry bonen (of Peaberry) genoemd. P-Berry verwijst naar Parel bonen. Naast dat een ronde boon in zijn vorm op een parel lijkt, zijn het ook kwalitatief gezien de pareltjes onder de koffiebonen. Doordat deze boon in zijn eentje in de bes groeit, schrijft met een hogere kwaliteit toe aan deze P-berry bonen. Peaberry coffee behoort dan ook tot de duurdere koffie soorten. Ook deze bonen worden in een selectie proces gescheiden van de gewone bonen. Dit kan machinaal met een dure sorteermachine, maar vaak zie je dat het handwerk is.
En dan heb je nog het verschil van koffiestruik. Over het algemeen kan gesteld worden dat een Robusta koffiestruik, makkelijker geteeld kan worden dan een Arabica koffiestruik. Een Arabica koffiestruik is gevoeliger voor ziektes en schimmels dan een Robusta koffiestruik. Er is dus meer zorg en betere omstandigheden nodig om met een Arabica koffiestruik voldoende koffie te oogsten. En laten nu de Arabica koffiestruiken nu juiste de betere koffie voortbrengen.….
Dus goede koffie herken je aan de prijs en het gebruik van (veel) Arabica bonen. Meestal koop je deze koffie in een speciaalzaak. En dan is er vaak ook meer informatie bekend over de koffie, zoals de herkomst, de variatie (welke Arabica koffiestruik), het toegepaste productieproces, de branddatum etc. Als deze informatie zegt iets over de kwaliteit en de smaak die je kunt verwachten. Als deze informatie beschikbaar is, is het vooral testen en proeven, totdat je die koffie gevonden hebt die je lekker vindt.